බුද්ධ දේශනාවේද කැඳ ගැන සඳහන් වන අතර කැඳ පානයෙන් ආයු, වර්ණ, සැප, බල, ප්රඥා වැඩෙන බවත්, ශරීරයේ කුසගිනි, පිපාස නසා වාතය සමනය කරන බවත් දැක්වේ.
වත්මන් සමාජයේ පිරිස් අතර බහුලව දක්නට ලැබෙන නිධන්ගත රෝග නිසා කොළකැඳ පානය කිරීම සඳහා ප්රවණතාවයක් ඇතිව තිබේ. ආයුර්වේදයේ ප්රධානම අරමුණ වන නිරෝගී බව ආරක්ෂා කිරීම සඳහා ‘කොළකැඳ” මඟින් ලැබෙන්නේ ප්රබල දායකත්වයකි.
නවීන මුළුතැන්ගේ උපාංග භාවිතයෙන් පහසුවෙන් සකසා ගත හැකිවීම නිසාද, එහි ඇති විවිධ ප්රියමනාප රසයන් නිසාද “කොළකැඳ” බොහෝ දෙනා අතර ජනප්රිය ය.
බුද්ධ දේශනාවේද කැඳ ගැන සඳහන් වන අතර කැඳ පානයෙන් ආයු, වර්ණ, සැප, බල, ප්රඥා වැඩෙන බවත්, ශරීරයේ කුසගිනි, පිපාස නසා වාතය සමනය කරන බවත් දැක්වේ.
රසවත් ගුණවත් කොළකැඳ පානයකට යොදාගත හැකි ජනප්රියතම ශාක වර්ග අටක් ගැන ගුණාගුණ සහිත සංක්ෂිප්ත වැදගත්කම් සාකච්ඡා කිරීම මෙම ලිපියේ අරමුණයි.
ගොටුකොළ
කොළකැඳ සඳහා භාවිතයට ගන්නා ජනප්රියතම ශාක පත්ර විශේෂයයි. වාණිජ වගාව සඳහා වැඩි දියුණු කරන ලද ප්රභේදවලට වඩා වැල් වශයෙන් බිම දිගේ ඇදෙන, කුඩා පත්ර සහිත ගොටුකොළ කැඳ සඳහාද, ආහාරය සඳහාද වඩා ගුණදායකය. ගොටුකොලවල පත්ර, දඬු, මුල් සියල්ලම කැඳ සඳහා භාවිතා කළ හැක.
බුද්ධි වර්ධනයට සහ මතකය වැඩි දියුණු කිරීමට ගොටුකොළ වැදගත් වන හෙයින් කුඩා ළමන්ටද ගොටුකොළ කැඳ යෝග්යය. ගොටුකොළ සමඟ රතුළුණු මිශ්ර කර කැඳ සාදාගැනීමෙන් පීනස ඇතුළු සෙම්රෝග, ශීර්ෂ රෝග, සමේරෝග ආදිය සමනය කර ගත හැකිය. අකලට හිසකෙස් පැසීම, ඇස් දැවිල්ල සහ කබ කඳුළු ගැලීම වැනි රෝග ලක්ෂණ සහිත රෝගීන්ට ගොටුකොළ කැඳ ප්රත්යක්ෂය.
මොණරකුඩුම්බිය
ග්රහණි, මලබද්ධ සහ අක්ෂි රෝගවලින් පීඩා විඳින්නන්ට මොණරකුඩුම්බිය කැඳ භාවිතය ගුණදායකය. බුද්ධි වර්ධනයට සහ මතකය වැඩි දියුණු කිරිමට සහ ප්රතිශක්තිකරණයට ඇති හැකියාව නිසා කුඩා දරුවන් සදහාද යෝග්ය වේ.
වල් පැළෑටි ලෙස ගලවා ඉවත් කෙරෙන ගෙවතුවල සුලභව වැවෙන ඖෂධීය පැළෑටියකි. පංචාංගය සහ මුලින්ම ගෙන කැඳට යෙදාගත හැක. නමුත් කැඳ සඳහා භාවිතා කළ යුත්තේ මල් නොපිපුණු අවධියේ පවතින මොණරකුඩුම්බිය ශාකයයි.
බොහෝමයක් දෙනා හොඳන් හඳුනන, නිරන්තර ආහාරයට ගන්නා පළා වර්ගයකි. නමුත් සැබෑ මුකුණුවැන්න වලට වඩා හාත්පසින් වෙනස් ප්රතිඵල දෙන ඇලිගේටර් වැනි ශාකද මුකුණුවැන්න වෙනුවට වෙළඳපොලේ විකිණේ.
මුකුණුවැන්න
හිසකෙස් වඩයි. සිරුර සිිසිල් කරයි. මානසික අවපීඩනය, කාංසාව වැනි රෝගී තත්වයන් වළක්වාලයි. එවනි රෝගීන්ට දේශීය වෛද්යවරුන් නිර්දේශ කරන කැඳකි.
දිවයින පුරා ගෙවතුවල සුලභව වැවෙන ඖෂධීය පැළැටියකි. පංචාංගය සහමුලින්ම ගෙන කැඳට යෙදාගත හැක.
පොල්පලා
මුත්රා ආසදන සඳහා තම්බා පානයටද ගන්නා ඖෂධයක් වන පොල්පලා, කැඳ වශයෙන් පිළියෙල කර පානය කිරිමෙන් මුත්රා දැවිල්ලට සහනය ලබාදී සිරුර සිසිල් කරයි. වකුගඩු වල රෝග, ඉදිමුම් සහ ආසාදන වළකයි. මුත්ර ගල් දියකරයි. ශරීර අභ්යන්තර ආසාදන වැලැක්වීමටද පොල්පලා කැඳ වැදගත්වේ.
විශේෂයෙන් හඳුන්වා දිය යුතු නැති, ආහාර රසකාරකයක් ලෙස භාවිතා කරන කරපිංචා, කැඳක් ලෙස භාවිතයෙන් ශරීරයට බොහෝ ගුණයන් ලබාගත හැක. කරපිංචා කැඳ ප්රණීත රසයකින් යුක්තය. රුධිර නාල පිරිසිදුකර, රුධිර සංසරණය ක්රමවත් කර, අධික රුධිර පීඩන අවස්ථා සමනය කිරීම කරපිංචා කැඳ පානයෙන් ශරීරයට ලැබෙන මුලික පිටුවහලයි.
කරපිංචා
අනවශ්ය මේදය දියකර හරියි. ආමාශයික සහ ආන්ත්රික විෂ මර්ධනය කරයි.
ගාල් ලෙස බිම් මට්ටමේ වැවෙන පියකරු හරිත පැහැයෙන් යුත් වැල් වර්ගයකි. පත්ර සහ නොමේරු දඬු කැඳට භාවිතා කල හැක. සමහර රෝග අවස්ථාවන්වලදී සම්පූර්ණ වැලම ඖෂධ ලෙස, කැඳ ලෙස භාවිත වේ.
වැල්පෙනෙල
නීරක්තිය, කෙට්ටු වීම, ධාතු හිඟකම, දරුඵල නොමැති වීම ආදි රෝගීන්ට ගුණදායක කැඳ වර්ගයකි. ස්ත්රීපුරුෂ දෙපාර්ශවය කෙරෙහිම ඉහත රෝග සඳහා භාවිතාකළ හැක. අතීත ගැමි සමාජයේ අලුත විවාපත්වූ තරුණ, තරුණියන්ට අනිවාර්යයෙන් සකසා දෙන කැඳකි. නමුත් සෙසු වයස්වල අයටද එකසේ භාවිතා කළ හැක. රුධිරය වඩයි. ශරිරයේ ධාතු කොටස් වර්ධනය කර සෞම්ය කරයි. දරුඵල අහිමි අවස්ථාවල සරුභාවය වැඩි කිරීමට භාවිතා කරයි.
මැදින් සුදු ඉරක් සහිත තද කොළපාට දිගැටි පත්ර සහිත, පොළවේ පහළ මට්ටමේ වැවෙන දෘඩ වැළකි. ඉමිහිරි සුවඳකින් යුක්තය. එනිසා තනිව යොදාගන්නවාට වඩා වෙනත් ශාක ද්රව්ය සමඟ මිශ්රව කැඳ සාදා ගැනීම යෝග්යය.
ඉරමුසු
සිරුරෙන් මතුවන දුඟද වළකාලයි. ප්රියමනාප පෙනුමක් ඇතිකරයි. අත්පා වල දැවිල්ල, කුෂ්ඨ, සමේ බිබිලි වැනි තත්ව ඇති රෝගීන්ට සහ එවැනි රෝග වළක්වා ගැනිමට අපේක්ෂා කරන අයට යෝග්ය වේ. සැරසිලි වලට පවා ගන්නා, අලංකාර වැලකි.
හාතාවාරිය
රුධිරය වර්ධනය කරයි. මද සරුභාවය දුරු කරයි. දුර්වල වූ ශරිර ප්රාණවත් කරයි. තනිව යොදාගන්නවාට වඩා වෙනත් ශාක ද්රව්ය සමඟ මිශ්රව කැඳ සාදා ගැනීම යෝග්යය.
වෛද්ය සුජීවා සමන්ති පස්යාල
සාකච්ඡා කළේ - ඥානේන්ද්ර ප්රදීප් පතිරණ