ලංකා ශාසන ඉතිහාසය හා සම්බන්ධ සියලු කරුණුවලට මුල් වූ සිද්ධිය වශයෙන් සැලැකෙන දඹදිව දම්සෝ නිරිඳු පුත් මහින්ද මහ රහතුන් වහන්සේ සිරි ලක බුදු සසුන පිහිටුවා ලූයේ පොසොන් පුර පසළොස්වක පෝ දිනෙක බව ප්‍රකට කරුණෙකි.
ලක්වැසි බුදුනුවන් ඉමහත් බැතියෙන් සලකන පොසොන් යන්න අවුරුද්දේ මාස හඳුන්වන බක්, වෙසක්, ඇසළ නිකිණි ආදී චන්ද්‍ර මාස නම් අතරට වැටෙන හෙළ වදනෙකි. පාලි භාෂාවෙන් මේ මාසය හැඳින්වෙන්නේ ‘ජෙට්ඨ මාස’ යන නමිනි. පොසොන් පුර පසළොස්වක පොහොය දෙට නැකතින් ඇරැඹෙන බැවින් ඒ නක්ෂත්‍ර නාමය මුල් කොට ජෙට්ඨ යන නාමය පාලි වහරට එන්නට ඇතැයි සිතිය හැකි ය.
එහෙත් පාලියෙන් හැඳින්වෙන ඒ නමට හුරු දෙට මස වැනි හෙළ වදනක් පොසොන් යන්න ඒ ප්‍රසූන නම් සකුවදන ඇසුරෙන් නිපන්නක් ලෙස සැලැකීමෙහි වරදෙක් ඇතැයි කිය නොහැකි ය. එසේ නම් පොසොන් යන්න වහරට පත් වන්නට ඇත්තේ මෙරට සකු බසේ බලපෑමෙන් අනතුරුව බව පිළිගන්නට සිදුවෙයි.
සකුවෙහි ප්‍රසූන යන්නෙහි අරුත මල් යන්න බව සිදත් සඟරාකරුවාණන් ඊට පෙර ලියූ පොතපතින් උපුටා දැක්වූ නිදසුන් ඇසුරින් ද වටහා ගත හැකි ය.
සිදත් සඟරාවේ කිරිය අදියරෙහි එන ‘බමර පොසොන් පතරැ මී බිලා යේ’ යන නිදසුන් වැකියේත් ‘එඋලෙළ පොසොන් වැසි වස්නේ’ යන නිදසුන් වැකියේත් ඇති පොසොන් යන්න යොදා ඇත්තේ මල් යන අරුතින් බව වටහා ගත හැකි ය.
රත්මලානේ ශ්‍රී ධර්මාරාම හිමිපාණන්ගේ සිදත් සඟරා විස්තර සන්නස හා කුමාරතුංග මුනිදාසයන්ගේ සිදත් සඟරා විවරණය ඇතුළු හැම සිදත් සඟරා විවරණ පොතකම පාහේ පොසොන් යන්නට අරුත් දී ඇත්තේ ද මල් යන අරුත ඇති ප්‍රසූන යන සකු වදන ද සමානාර්ථයෙන් සඳහන් කරමිනි.
දැනට ඇති පැරැණිම සිංහල ශබ්දකෝෂය යයි සැලකිය හැකි බෝරුග්ගමුවේ ශ්‍රී රේවත හිමිපාණන්ගේ සිංහල මහා අකාරාදියේ ද පොසොන් යන්නට අරුත් දීමේ දී සඳහන් කළ මල් පියුම් ප්‍රසූත වැනි වදන් ගැන සිතන විට ද ප්‍රසූන යන්න මල් යන අරුතින් ම ව්‍යවහාරවූ වදනක් බව තහවුරු කැර ගත හැකි ය.
සකුවෙහි ප්‍රසූන යන්න මල් අරුතෙහි වැටෙන හෙයින් පොසොන් යන්න ප්‍රසූන යන සකුවදන ඇසුරෙන් නිපන්නක් ලෙස සිතිය හැකි හෙයින් ද පොසොන් මාසය යන්න හෙළ වදනින් ම හඳුන්වතොත් එය මල් මාසය යනුවෙන් හෝ මල් මස යනුවෙන් හෝ හැඳින්වීම අර්ථාන්විත බව පෙනී යනු ඇත.
එහෙත් එවන් හෙළ වදනක් වහරට ආ බවක් දක්නට නො ලැබේ. මේ සමඟ ම සිංහල සාහිත්‍ය ග්‍රන්ථ වංශයෙහි සඳහන් පොසොන් යන්න හා ඊට සබැඳි පුවත් ඇසුරෙන් හෙළිවන කරුණු කීපයක් ද සලකා බැලීම උචිත යයි හැ‍ඟේ.
පොසොන් මාසය හා සම්බන්ධ කරුණු බොහෝවකට මුල් වූ මිහින්තලාව පිළිබඳ කරුණු මෙහිලා මුලින් ම සලකා බැලීම සුදුසු යැයි හැ‍ඟේ. මිහිඳු මහ රහතුන් වහන්සේගේ වැඩම කිරීමෙන් පාද ස්පර්ශය ලත් නිසා මිහිඳු හා තලාව (මිහිඳු + තලාව) යන වදන් දෙක එක්වී ගාත්‍රාක්ෂර ලෝප සන්ධි ක්‍රමයෙන් සෑදී මිහින්තලාව නමින් ප්‍රකට වූ මේ ස්ථානය ඊට පෙර ‘මිශ්‍රක පර්වතය’ නමින් හැඳින්වුණු බවටත් එය දෙවියන් අරක් ගත් පුද බිමක් වශයෙන් සැලැකූ බවටත් සාධක හෙළ සාහිත්‍යයෙන් අනාවරණ වෙයි.
සද්ධර්මාලංකාරයෙහි තෙභාතික වස්තුවෙහි සඳහන් පරිදි දෙවන පෑතිස් රජු නකත් කෙළි කෙළනා පිණිස ‘මිශ්‍රක’ පර්වතයට ගිය අවස්ථාවේ ඒ පර්වතයෙහි වසන එක්තරා දේවතාවෙක් මහ තෙරුන් වහන්සේ රජහට දක්වනු පිණිස මුව වෙසක් මවාගෙන සිටි බව කියන පුවත ඊට සාධකයක් වශයෙන් දැක්විය හැකි ය.
එපමණක් නොව එහි ම සඳහන් වන පරිදි කකුසඳ බුදුන් කල දැන් පියල් කුළු නම් වූ මිහින්තලා ගල “දේව කූට නම් විය” යනුවෙන් දක්වන කරුණෙන් ද පෙර බුදුන් කල ද එය දෙවියන් වැඩ වසන තැනක් ව පැවැති බව සනිටුහන් වෙයි. දේව කූට යන්නෙහි අරුත දෙවියන් වැඩ වසන පර්වතය යන්න ය. එමෙන් ම සද්ධර්මාලංකාරයෙහි කීප තැනෙක ම දැන් මිහින්තලාව නමින් හැඳින්වෙන පර්වතය ‘පියල් කුළු’ යන නමින් මෙන් ම ‘පියලකූට’ යන නමින් ද හැඳින් වූ බව සඳහන් වේ.
“කෝණාගම බුදුන් සමයෙහි ‘පියල කූටය’ ‘ශුභ කූට’ නමින් ද හැඳින් වී ය” යන වාක්‍ය ඛණ්ඩවලින් ද එය සනාථ කැර ගත හැකි ය.
මේ තොරතුරුවලින් තවත් කරුණු දෙකක් අනාවරණ වෙයි. එකක් නම් අද මිහින්තලය නමින් හැඳින්වෙන පුද බිම මින් පෙර තුන් බුදුවරුන් ගේ කාලවල පවා වැදගත් ස්ථානයක් වශයෙන් සඳහන් වී ඇති බව ය. දෙවන කරුණ නම් ඊට පියල් කුළු, පියල කූට යන නම් ද ඒ ඒ කාලවල ව්‍යවහාරයේ පැවැති බව ය.
පියල, පියල් යන වදන් මොරගස් හැඳින්වීම සඳහා ද යෙදෙන්නෙකි. ඒ අනුව එකල මිහින්තලය මොරගසින් යුත් වනයක්ව පැවැතියේ ද යන්න විමසා බැලිය හැකි ය.
සද්ධර්මාලංකාරයේ තෙභාතිකවර්ගයේ මේ පුවත සඳහන් කරන තැනෙක “අනුරපුරට නැගෙනහිරැ ‘මිශ්‍රක’ නම් පර්වතයෙහි ‘පිලයකූට’ නම් ගල්තලා මුදුනට බැසැ මී අඹ ගසක් මුලැ ‘අඹතලා’ නම් ගල පතල මත්තෙහි සදෙනා වහන්සේ පිළිවෙළින් වැඩ හුන් සේක” යනුවෙන් සඳහන් වී ඇති පරිදි මිශ්‍රක යන වදනට අමතරව ‘පිලය කූට’ යන නම ද ‘අඹතලා’ යන නම ද සඳහන් කැර ඇති බව දැකිය හැකි ය.
මේ අනුව කිව හැක්කේ මිශ්‍රක නම් පර්වතයෙහි මුදුන් කොටස ‘පිලය කූට’ නමින් හැඳින්වූ බවත් ඉන් පහත කොටසෙක අඹතල නමින් හැඳින්වූ ගල්තලාවක් පිහිටා තිබුණු බවත් ය. මෙහි සඳහන් මිශ්‍රක යන වදන ද විමසා බැලිය යුත්තෙකි. මිශ්‍රක යන්න මෙහි පමණක් නොව දෙව් ලොව වර්ණනා කරන අවස්ථාවන්හිදී ද ව්‍යවහාර කැර ඇති ආකාරය අමාවතු‍ෙර් දේවදමනයෙහි තවුතිසා දෙව්ලොව වර්ණනා කරන තැනෙක ‘උතුරුදෙසෙහි එසෙයින් මැ රුවන්මුවා පවුරු දොරටු පිරි ඛෙව් ලදු පන්සියයක් යොජුන් මිශ්‍රක’ නම් උයනෙක් ඇත” යනුවෙන් සඳහන් කරන තැන ද බුත්සරණයෙහි ලෝක විවරණ කාණ්ඩයේ ඡද්දන්ත විල අසල ඇතැයි කියන “නොඑක් නොඑක් ඵල ඇති ගසින් යුක්ත වූ මිශ්‍රක වනය යැ” යනුවෙන් සඳහන් කරන තැන ද විමසා බලන විට වටහා ගත හැකි ය.
කෙසේ වුව ද මිශ්‍රක යන්නෙහි අරුත වටහා ගැනීමට බුත්සරණයෙහි ඒ පිළිබඳ කරන වර්ණනය රුකුලෙක් වෙයි.
නඳුන් උයන, නන්දා පොකුණ, ඵාරුස නම් වන උයන, විදුලතා නම් උයන, පරිඛා, මහා වන වැනි විවිධ අංගවලින් යුත් නිසා ඒ වනය මිශ්‍රක වන නමින් හැඳින්වූ බව එයින් පැහැදිලි වෙයි.
සිංහල බෝධිවංශයෙහි ද මීට අදාළ පුවත සඳහන් කරන තැන පැන් පොකුණු ඇති... මිශ්‍රක නම් පර්වතයට බැසැ අඹතල නම් තැනෙක වැඩහුන් සේක යනු වෙන් සඳහන් කරන වදන්වලින් ද මිහින්තලා පෙදෙස ද යට සඳහන් අංගවලින් මිශ්‍ර වූ තැනක් බව සිතා ගත හැකි ය.
මිහිඳු මාහිමිපාණන් ගේ ආගමනයෙන් ඇතිවූ විශේෂ සිද්ධි නිසා මිහින්තලා පවුව චේතිය ගිරි යන නමින් ද හැඳින්වූ බව ද සඳහන් කළ යුත්තෙකි. ඒ නම අනුව සෑදුණු සෑගිරිය යන හෙළ නම ද ඊට යෙදුණේ මිහිඳු හිමියන් ගේ අනුග්‍රහ‍යෙන් දඹදිවින් වැඩම කළ සර්වඥ ධාතු කලක් එහි තැන්පත් කැර තිබූ නිසාත් එයින් කොටසක් නිදන් කොට ෛචත්‍යය කීපයක් එහි ඉදිකිරීම නිසාත් යයි සිතිය හැකි ය. මාතර ශ්‍රී ධර්මවංශ හිමිපාණන්ගේ සිංහල විශුද්ධිමාර්ගයෙහි එන මහා තිස්ස තෙරුන්නාන්සේගේ කථාව අරඹමින් ‘සෑගිරියෙහි (මිහින්තලේ) විසූ මහා තිස්ස තෙරුන්නාන්සේ’ යනුවෙන් සඳහන් කැර ඇති වදන් කීපයෙන් ද මිහින්තලය සෑගිරිය නමින් එවක හැඳින්වූ බවත් තපෝ වනයක් වශයෙන් ද එය ප්‍රකටව පැවැති බවත් අනාවරණ වෙයි.
ලොව බුදු සසුන හා සබැඳි කරුණු සලකන විට ලක්වැසි බුදුනුවනට වෙසක් පුර පසළොස්වක පෝ දින යම් තරමකට වැදගත් වන්නේ ද ඒ බුදු සසුන හෙළ දිවෙහි පිහිටුවාලීමට මං පෑදූ පොසොන් පුර පසළොස්වක පෝ දිනය ද එපමණට ම වැදගත් වන්නේ ය. ඒ අනුව මේ දිවයිනෙහි පවත්නා සියලු පුද බිම් අතුරෙන් පැරැණි ම පුද බිම වශයෙන් සැලැකෙන මිහින්තලය කෙරෙහි ලක්වැසි බුදුනුවන්ගේ විශේෂ ගෞරවාදරයට පාත්‍ර වන්නේ ද ඒ හා බැඳී ඇති ඓතිහාසික සිද්ධිය තමන් ගේ ජීවිතයට ද එළිය දුන් සුවිශේෂ සිද්ධියක් වශයෙන් සලකන හෙයිනි.
හෙළ බස් මිණි අ.ආ. ගුණතිලක
