මුලතිව් නායාරූ ගුරුකන්ද විහාරස්ථාන භූමියේ හිමිකම පිළිබඳ වූ සිද්ධිය සියලු සදාචාර සීමා ඉක්වා ගොස් තිබේ. විහාරාධිපති හිමියන් පැවරූ නඩු සියල්ලම උන්වහන්සේගේ අපවත් වීමත් සමඟ අධිකරණය විසින් අහෝසි කර ඇත. ඒ අනුව දෙපාර්ශ්වයටම මේ පුරාවිද්යා භූමියේ කෙරෙන ඉදිකිරීම් නැවැත්වීම සඳහා ලබා දී තිබූ නියෝගය බල රහිත වී තිබේ. ඒ අවසරයෙන් දෙමළ දේශපාලකයන්ගේ අනුග්රහය සහිත පිරිස් සක්රීය වී සිටිති.
මේ ලියන මොහොත වන විට ප්රශ්නය වෙනම තැනකය. පසුගිය බ්රහස්පතින්දා බැකෝ යන්ත්රයක් රැගෙන පැමිණි දෙමළ ජාතික කොන්ත්රාත්කරුවෙක් විහාරස්ථාන ඉඩමේ බොරළු කැපීමට යැයි කියමින් කැණීමක් ආරම්භ කළේය. එම භූමිය පුරාවස්තු සහිත පුරාවිද්යා භූමියකි. එහි කිසිදු ආකාරයක කැණීමක් කරන්නේ නම් පුරාවිද්යා අධ්යක්ෂ ජනරාල්වරයාගේ පෙර අවසරයක් තිබිය යුතුය. රටේ නීතිය එයය. එසේ නොවුණද රජයේ ඉඩමක පස් කැපීම සඳහා භූ විද්යා හා පතල් කැණීම් කාර්යාංශයෙන්, ප්රාදේශීය ලේකම් වරයාගෙන් අවසර සහිත බලපත්රයක් තිබිය යුතුය. මේ කිසිම නීතිමය අවසරයක් රහිතව මේ බිමේ බලහත්කාරයෙන් පස් කැපීමෙන් සැඟවුණ උතුරේ ආගම්වාදී දේශපාලන උමතුව ප්රකාශ වෙමින් තිබිණි.
“ ඔවුන් සූදානම් වුණේ මෙතැන කෝවිලකට ගෙපැලක් කපන්න..” තතු දත්තෝ කීහ. මේ වන විට රජයේ මැදිහත් වීමෙන් එම විනාශය වළක්වා තිබේ.
“කොන්ත්රාත්කාරයාගේ ක්රියාවට දායක සභාවේ පිරිස විරුද්ධ වුණා. ඒ අවස්ථාවේදී කොන්ත්රාත්කරු හාමුදුරුවන්ගෙන් සහ අනෙක් පිරිසගෙන් පන්සලේ ඉඩමක් නම් එහි ඔප්පුව ලබා දෙන්න කියලා කිව්වා. බොරළු කැපීම සදහා බලපත්රක් නැතිව පැමිණි එම ව්යාපාරිකයා සහ ඔහුගේ අනුගාමිකයන් රජයේ ඕනෑම අයෙකුට මේ ගැන පැමිණිලි කරන ලෙස තර්ජනය කරලා ගුරුකන්ද විහාරයේ දායකයන්ට පහර දෙන්න සූදානම් වුණා. එ ගැන මුලතිව් පොලිසියට පැමිණිලි කළා. පොලිසිය බොරලු කැපීම නැවැත්තුවා. මේ සම්බන්ධව පුරාවිද්යා දෙපාර්තමේන්තුවට දැනුම් දීලා තිබෙන්නෙ. ඔවුන්ට මේ සම්න්ධව නීතිය ඉදිරියට යන්න පුළුවන්.” ගුරුකන්ද විහාර දායක සභාවේ ප්රකාශකයෙක් සිය අත්දැකීම අපට කීවේය.
මානව හිමිකම් නඩුව
ගුරුකන්ද පුරාවිද්යා භූමිය ඩෝසර් වන්නේ ගුරුකන්ද රජමහා විහාරය පිළිබඳ නඩුව ශ්රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාවෙන් ඇසෙමින් තිබියදීය. ගුරුකන්ද විහාරස්ථානය බෞද්ධ විහාරස්ථානයක් නොව හින්දු භක්තිකයන්ට අයත් ගණදෙවි කෝවිලක් නිසා එහි අයිතිය තමන් වෙත ලබා දෙන මෙන් නායාරූ නීරාවිඅඩි පිල්ලයාර් කෝවිලේ භාරකාර මණ්ඩලය කළ පැමිණිල්ලකට අනුව මේ දිනවල එම නඩුව මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාවේ ඇසෙයි.
ඒ නඩුව පවරා ඇත්තේ පොලීසියටද එරෙහිව නිසා මුලතිව් පොලීසියේ නිලධාරීන්ටද මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාවේ සාක්කි දීමට වවුනියාවට පැමිණීමට සිදු වී තිබේ.
නඩු විමසීමේ වර්තමාන තත්ත්වය පිළිබඳ අදහස් දැක්වූ ශ්රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාවේ වවුනියා දිස්ත්රික් කාර්යාලයේ ප්රධාන විමර්ශන නිලධාරී රෝහිත ප්රියදර්ශන පැවසුවේ ඒ පැමිණිලි තවමත් විභාග වන බවයි.
විහාරස්ථාන ඉඩම ඩෝසර් කර ඇති අයුරු |
“විමර්ශනය අවසානයේදී මේ භූමියේ අයිතිය පිළිබඳ ප්රකාශයක් දෙන්න බැහැ. අපි සාධාරණය අසාධාරණය ගැන විමසලා බලලා අපේ නිගමන ඒ ඒ කාරණයට අදාළ නිලධාරීන්ට යොමු කරන එකයි කරන්නේ. ඊට පස්සේ ඒ අය ඊට අදාළව කටයුතු කරගෙන යනවා. දැන් මේ ප්රශ්නයට අදාළ පාර්ශ්ව ගොඩාක් ඉන්නවා. බෞද්ධ නටබුන් සහිත විහාරස්ථානයක් නිසා පුරාවිද්යා දෙපාර්තමේන්තුවෙනුත් ඒ ගැන වාර්තා ප්රකාශන සාක්කි සටහන් කරගන්න වෙයි.'' ඔහු කීවේය.
මුලතිව් ගුරුකන්ද විහාරස්ථානයේ අරෝවට දැන් අධිකරණයට වඩා මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාව බලවත් වී සිටියි. ඊට ප්රධාන හේතුව වන්නේ ගුරුකන්ද විහාරස්ථානයේ සිට අපවත් වූ කොළඹ මේධාලංකාර හිමියන් අපවත් වීමත් සමගම උන්වහන්සේ නමින් පවත්වා ගෙන ගිය සියලුම නඩු අක්රිය වන බවට වවුනියාව මහාධිකරණයෙන් ලබා දෙන ලද නියෝගයයි.
පසුගිය ඔක්තෝබර් හත් වැනිදා එම නඩුව වවුනියාව මහාධිකරණයේදී විභාග වීමට නියමිතව තිබුණද ඊට අදාළ පැමිණිලි පාර්ශ්වයේ නායක හිමියන් අපවත් වූ බව අධිකරණයට දැනුම් දීමෙන් පසුව එම නඩුව විනිසුරුවරයා හමාර කොට තිබේ. මුලතිව් අධිකරණය දරන්නේද එම ස්ථාවරය. ඔවුහුද සිය අධිකරණයේ විභාග වෙමින් ඇති සියලු නඩු නිශ්ක්රීය කළහ. අදාළ නඩු පවත්වා ගෙන ගිය අවස්ථාවේදී එහි තීන්දුවක් ලබාදීමට පෙර අධිකරණයෙන් නියෝගයක් පනවා තිබුණේ දෙපාර්ශ්වයටම ඒ ඒ ස්ථානවල කිසිදු සංවර්ධන කටයුත්තක් නොකරන ලෙසය. එහෙත් අවසන් තීන්දුවට යනවා වෙනුවට අධිකරණය කළේ ඒ සම්බන්ධව ඇසෙමින් තිබුණු නඩු අහෝසි කිරීමය.
ඒ අනුව මුලතිව් ගුරුකන්ද රජමහා විහාරයේ පිරිසටද නීරාවිඅඩි පිල්ලයාර් කෝවිලේ උදවියටද මේ භූමියේ කිසිම සංවර්ධන කටයුත්තක් කිරීම වැළැක්වීමේ නියෝගයද බල රහිත විය. ගුරුකන්ද විහාර භූමියට ඩෝසරය එන්නේ අධිකරණය මේ සිද්ධියෙන් ඉවත් වීමත් සමඟය.
මේ වන විට මුලතිව් ගුරුකන්ද විහාරස්ථානයේ අභිනව විහාරාධිපති මිහිඳුපුර රතනදේවකිත්ති හිමියෝය. උන්වහන්සේ කියා සිටියේ පවතින තත්ත්වය අනුව දායකසභාව සමග එක් වී යළි අධිකරණයේ නඩු පැවරීමක් කළ යුතු බවය.
“ඇත්ත වශයෙන්ම මේ ස්ථානයේ බෞද්ධ සංස්කෘතික පදනම පිළිබඳ නීති විරෝධී තත්ත්වයක් නැහැ. සිද්ධ වුණේ මුලතිව් පළාතේ හින්දු ජනතාවගෙන් කොටසක් ඒ ස්ථානය ඔවුන්ට අයිති බව කියමින් බලහත්කාරයෙන් ඒ කෝවිලේ කටයුතු කරමින් ඒකට අයිතිවාසිමක් කීමට පටන්ගැනීමයි.”
“මේ ගුරුකන්ද විහාරස්ථානයේ ඉතිහාසය ඉතාම ඈතට විහිදී යනවා. දළදාව ශ්රී ලංකාවට වැඩම කරවූ කාලවකවානුවේදී මුලින්ම ගොඩ බැස්සේ මේ ස්ථානයට බව වංශකථාවල සඳහන් වෙනවා ඒ බව සනාථ කෙරෙන සෙල්ලිපි තිබෙනවා. ඒ හැරුණාම මේ ස්ථානයේ ඉපැරණි නටබුන් විශාල ප්රමාණයක් තිබෙනවා. පැරණි දාගැබක් පිහිටා තිබෙනවා. තවත් මේ ස්ථානයේ තිබෙන පුරාවස්තු ගැන සලකලා බලනකොට මේ ගුරුකන්ද විහාරස්ථානය පිහිටි ස්ථානය ඉතාම දීර්ඝ ඉතිහාසයකට නෑකම් කියන උරුමයක් ඇති ස්ථානයක් බව ඉතාම පැහැදිලියි.”
ගණදෙවි කෝවිල
මේ විහාරස්ථානයට යාබදව ගණදෙවි කෝවිලක් ඉදි වූයේ කෙසේද ? යන කාරණය සොයමින් යන අතරවාරයේදී අපූරු කතාවක් හෙළි විණි. නීරාවිඅඩි පිල්ලයාර් කෝවිල කාලාන්තරයක් තිස්සේ පැවතියේ මෙතැන බව කියමින් මුලතිව් දෙමළ දේශපාලනඥයන් හා මුලතිව් හින්දු ජනතාව කෑ කෝ ගැසූවත් මේ පුල්ලයාර් රූපය විහාරස්ථානය අසලට රැගෙන විත් ඇත්තේ ගුරුකන්ද විහාරස්ථානයේ කලින් වැඩ සිටි කොළඹ මේධාලංකාරකිත්ති ස්වාමීන් වහන්සේය.
ගුරුකන්දේ හිමියන් විහාරථානයේ වැඩ වාසය කොට ඒ ස්ථානය දියුණු කරත්ම හින්දු ජනතාව අරගල කරන්නට වූයේ ඒ ස්ථානය ඔවුන්ගේ බවත් ගණදෙවි ප්රතිමාව කාලාන්තරයක් තිස්සේ ඒ ස්ථානයේම තිබූ එකක් බවටත් තර්ක කරමිනි.
ඒ ගණදෙවි ප්රතිමාව කැලයේ තිබී මේ ස්ථානයට රැගෙන විත් ස්ථාපිත කළේ තමන් බව කියා පෑමට උන්වහන්සේට සාක්කි නැති වීම නිසා උන්වහන්සේගේ ක්රියාව උන්වහන්සේටම පාරා වළල්ලක් විය. එම භූමියේ ඓතිහාසික අගය පිළිබඳ අප කළ විමසීමකදී ශ්රී ලංකා පුරාවිද්යා දෙපාර්තමේන්තුවේ අධ්යක්ෂ ජනරාල් මහාචාර්ය පී.බී මණ්ඩාවල මහතා කියා සිටියේ ගුරුකන්ද විහාරස්ථානය තිබූ ස්ථානයට වෙනත් තැනක තිබූ ගණ දෙවි රූපයක් මේධාලංකාර හිමියන් විසින් රැගෙන විත් තැන්පත් කිරීම පිළිබඳ තමන්ද සිය නොසතුට පළ කළ බවය.
''මුලතිව් ගුරුකන්ද විහාරස්ථානයේ පුරාවස්තු රැසක්ම පවතිනවා. නමුත් ලංකාවේ තිබෙන සියලුම පුරාවස්තු අපට අයත් වන්නේ නැහැ. සමහර ස්ථාන රජයේ වෙනත් ආයතනවලට අයත් ඒවායි. තවත් ඒවා පෞද්ගලික ස්ථානවලත් තිබෙන්නට පුළුවන්. මේ ගුරුකන්ද විහාරස්ථානයේ ඇති පුරාවස්තු අයත් වන්නේ ප්රාදේශීය ලේකම් කාර්යාලයටයි.
පුරාවිද්යාවට අයත් වන්නට නම් පුරාවිද්යා රක්ෂිතයක් වශයෙන් ගැසට් කිරීමක් සිදු කළ යුතුයි. ඒ ස්ථානයේ තිබෙන පුරාවස්තු හඳුනාගෙන ඒ මුළු භූමියම රක්ෂිතයක් වශයෙන් නම් කළ යුතු වෙනවා.
ඒ සඳහා ඉඩම් මැනීමක් ඉඩම් වෙන් කිරීමක් සිදු කළ යුතු වෙනවා. ඉඩම් මැනීම සඳහාත් වෙන් කිරීම සඳහාත් පුරාවිද්යා දෙපාර්තමේන්තුවට බලයක් නැහැ. මෙහි බලධාරියා වන්නේ ප්රාදේශීය ලේකම්වරයායි.
මේ ස්ථානය පුරාවිද්යා දෙපාර්තමේන්තුව මඟින් පාලනය වන ස්ථානයක් බවට පත් කිරීම සඳහා මුලදී මැනුම් කටයුතු කළ අවස්ථාවේදී පළාතේ ප්රාදේශීය ලේකම්වරයාත් දිසාපතිවරියත් මැදිහත් වී එම කටයුතු නතර කරනු ලැබුවා. ඒ නිසා ඒ කටයුතු කරගෙන යන්නට නොහැකි වුණා.
එම ස්ථානයේ පුරාවිද්යා නටබුන් පැවතියාට අපට අධිකරණයක නඩුවක් දමා එහි අයිතිය ඉල්ලා සිටීමට හැකියාවක් නැහැ. පුරාවස්තු වලට හානි කරනවා නම් පමණක් අපට අධිකරණ ක්රියාමාර්ගයකට යා හැකියි.”
පුරාවිද්යා අධ්යක්ෂ ජනරාල්වරයා එසේ කියන නමුත් එම භූමියේ අදාළ ශාස්ත්රීය ගවේෂණය පුරාවිද්යා දෙපාර්තමේන්තුව මඟින් කර තිබුණේ වර්ෂ 2013 දීය. “උතුරු පළාතේ මුලතිව් දිස්ත්රික්කයේ මුහුදුබඩ පත්තුව ප්රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාසයේ චෙන්මලෙයි ග්රාම නිලධාරී වසමේ චෙන්මලෙයි පෙදෙසේ පිහිටි දාගැබ ගොඩැල්ල හා අනෙක් පුරාවිද්යාත්මක නටබුන්” ලෙස වර්ෂ 2013.08.16 දින අති විශේෂ ගැසට් පත්රයකින් එම පුරාවිද්යා ස්ථානය ගැසට් කර ඇත. ඒ ලේඛනය මත පදනම්ව දෙපාර්තමේන්තුවට අවශ්ය නීතිමය කටයුතුවලට ප්රවේශ විය හැකිය.
පුරාවිද්යා අධ්යක්ෂ ජනරාල් මහාචාර්ය මණ්ඩාවලයන් ක්ෂේත්රයේ උන්නතිය වෙනුවෙන් කැප වීම නිසාම ගෞරවයට පත් පිළිගත් විද්වත් වෘත්තිකයෙකි. ඔහු සියල්ලට ඉහළින් ස්වකීය වෘත්තික භාවය තබාගෙන රටට වගකියනු ඇතැයි මේ රටේ මිනිස්සු බලාපොරොත්තු වෙති.