– කරත්තකරුවන් ගවයන් බලාකියාගන්නේ තමන්ගේ දූදරුවන් ලෙසයි
– ගොන් කරත්තයක් එවක තිබී ඇත්තේ ගමේ එහෙමත් නිවෙසක
– පොල්අතු, වළං පටවාගෙන දින දහයක් දොළහක් ගමනේ යෙදෙන කරත්තකරුවන්ගේ අත්දැකීම්
– සත්්කෝරළයෙන් නුවරකලාවියට ආ කරත්තකරුවන් අද නැහැ
ගිනිදන අව්වේ සත්කෝරළයේ සිට ගොනු බැඳි කරත්තයේ නැඟී අනුරාධපුරයට පැමිණීම දින ගණනක ගමනකි. වාරියපොළ, මහව හෝ දළදාගම නැතිනම් ඇතැම් විටෙක පාදෙණියේ සිට එසේ නුවර කලාවියට කරත්තකරුවන් පැමිණි වකවානුවක් තිබිණි. පොල් අතු හය හත්සීයක් එක මත එක ගොඩගැසූ කරත්තයක බර උසුලමින් ගොනුන් වේදනාපිරි දෑසින් මේ ගමනට උර දෙති. අඩුම තරමින් වාරියපොළ සිට අනුරාධපුරයට එන ගමන සැතපුම් සියයකට වැඩිය. ගිනි මද්දහනත්, සඳ ඇති රැයකත් මේ එන ගමනේදී කරත්තකරුවන්ගේ නෙත ගැටෙන දසුන් අනේකවිධය.
ජනශ්‍රැති පර්යේෂක චන්ද්‍රකුමාර ජයසුන්දර
“තන්ඩලේ දෙන්නා දෙපොළේ දක්කනවා
කටුකැලේ ගාලේ නොලිහා වද දෙනවා
හපුතලේ කන්ද දැකලා වදදෙනවා
පව් කළ ගොනෝ ඇදපං හපුතල් යනවා”
එවැනි කවි කරත්තකරුවාගේ මුවගින් නික්මෙන්නේ මේ වෙහෙසකර ගමන අතරවාරයේය. එදා එසේ පැමිණි කරත්තකරුවන් අනුරාධපුර, දෙකේ කණුව හන්දියේ ගවයින් දිගේලි කොට පොල්අතු ගැණුම්කරුවන් එන තෙක් මඟ බලති. ඒ අන්දමින් ගෙපැළ හෙවිලීමට පොල් අතු මිලට ගැනීමට කවරෙකු හෝ එන තෙක් දින කිහිපයක් එහි රැඳීමට කරත්තකරුවන්ට සිදු වෙයි. මේ දසුන වර්තමානය වන විට ක්‍රමයෙන් බොඳව ගිය මතකයක් පමණක්ම වී තිබේ. වත්මනෙහි එසේ මඟ ගෙවන කරත්තකරුවකු ඉඳහිට හෝ දක්නට නොලැබෙන යථාර්ථයට අප මුහුණපා සිටිමු.
අනුරාධපුර, කටුකැලියාව, ‘දීපානිගම’ ගම්මැද්දේ දිවි ගෙවන ඩබ්ලිව්. නිමල්සිරි මහා සෑයට සාදුකාර දෙමින් තවමත් ගොනු බැඳි කරත්තයෙන් දිවි සටන ගෙන යනු ලබයි. මේ නූතන, තාක්ෂණික මෙවලම් මැද සිය ගොන් බැඳි කරත්තයේ නැඟී අලුයම දවස අරඹන ඔහු හිරු අඳුරේ ගිලෙන්නට මත්තෙන් දවස අහවර කරයි. එකලස් කරගත් දර කරත්තයේ පොදි බැඳ ඔහු ගමෙන් නගරයට එයි. මේ ගමනට දැන් වසර තිහකට වැඩිය. දර විකුණා ලැබෙන ආදායමෙන් නිමල්සිරි පවුලක බර උසුලයි. නේක යානවාහන යන එන මාවතේ ඔහු කරත්තයේ හැල්මේ ගමන් කරයි. ඔහු මෙසේ පල කළේ රන් මෙන් වටිනා අදහස් පෙළකි.
කෘෂි ජීවන පෙවෙතෙහි අනිවාර්ය ගමන් සගයෙකු වූ ගවයා
“මට දරුවෝ දෙන්නෙක් ඉන්නවා. දරු පවුල ජීවත් කෙරුවේ, දරුවන්ට ඉගැන්නුවේ මේ කරත්ත රස්සාවෙන්. මගේ තාත්තා තමයි මට කරත්ත රස්සාව පුරුදු කෙරුවේ. ඒ කාලේ ඉඳන් ටවුන් එකට දර අදින එක, පොළට එළවළු ගේන එක, වී මලු, පොල් අදිනවා වගේ දේවල් තමයි කරත්තෙන් කෙරුවේ. තාත්තා නැතිවුණාට පස්සේ මං තවම ‘රස්සාව කරගෙන යනවා. දැන්නම් දර අදින එක විතරයි කරන්නේ. දැන් මං කරත්තේ බඳින ගොන්නු දෙන්නා අවුරුදු පහක් තිස්සේ මාත් එක්ක මේ විදිහට උදේට හවසට එනවා; යනවා. කලින් කරත්තේ බැඳපු ‘සත්තු’ දෙන්නට දැන් වයසයි. උන් ගෙදර මඩුවේ තියාගෙන කන්ඩ බොන්ඩ දීලා මැරෙනකන් බලාගන්නවා.“
රටට බත සැපයු ගොවියාගේ ළෙන්ගතු ‘ගමන් සගයා’ව සිටියේ ගවයාය. එහෙයින්ම ගවයින් උදෙසා ඉහළම පුද සත්කාර කළ ජාතියක් ලෙස අපි ලොව පතළව සිටියෙමු. ගොනු බැඳි කරත්ත පිට නැඟ බුදු පුදට මල්, පහන්, සුවඳ දුම්, දන්, පිරිකර ගෙන ගිය සරුසාර අතීතයක් අපට තිබිණි. සහජීවනය මෙරට අතීත ජන සමාජයේ පදනම විය. ගම කේන්ද්‍රීයව පැවැති සරල, සැහැල්ලු දිවි පෙවෙත ඊට මනා රැකුලක් වී තිබේ. කෘෂිකර්මාන්තය මුල් තැන්හි තබා දිවි ගෙවූ ගැමියන්ගේ ආර්ථිකය ද ස්වයංපෝෂිත එකකි.
ගමට අවැසි දෑ ගම තුළදීම වවා, නිෂ්පාදනය කොටගත් ගැමියන් භාණ්ඩ හුවමාරුව ද සිය ජීවන සම්ප්‍රදායක් කොටගෙන ඇති බව පැහැදිලිව පෙනේ.
ගැමියන්ගේ කෘෂිකාර්මික දිවි පෙවෙතේ මුදුන් මල්කඩ බඳුවූ වී ගොවිතැනෙහි වැපිරීමේ සිට කමතෙහි අස්වනු නෙළීම දක්වා වූ සියලු කටයුතු සඳහා දායකව ඇත්තේ ගවයාය. ළෙන්ගතු, සමීප ගමන් සගයෙකු වූ එහෙව් ගවයා මරා කෑමට තරම් මෙරට සාම්ප්‍රදායික ගැමියෝ සාහසික වූයේ නැත. සීමිත ඕනෑ එපාකම්වලින් තෘප්තිමත්ව ජීවිත ගෙවා ඇති ගැමියන්ගේ එදිනෙදා කටයුතු සඳහා එහේ මෙහේ යෑම බොහෝ විට පා ගමනින්ම සිදුවී ඇත. වෙළහෙළදාම් සහ එදිනෙදා ගමන් බිමන් යෑම සඳහා ගොනුන් බැඳි කරත්ත එවක ගෞරවාන්විත ප්‍රවාහන මාධ්‍යයක් වී ඇත.
ගොන් කරත්තයක් එවක තිබී ඇත්තේ එහෙමත් නිවසකය. ජීවනෝපායට වෙළෙඳාමේ ගිය උදවිය ළඟ හෝ ගමේ යමක්කමක් තිබූ ප්‍රභූන් යැයි පිළිගත් උදවිය ළඟ කරත්ත තිබී ඇති වග නිරවුල්ය. අනුරාධපුර, නුවරකලාවියේ ප්‍රකට, සම්මානනීය ජනශ්‍රැති පර්යේෂකයෙකු වන චන්ද්‍රකුමාර ජයසුන්දර කරත්ත රස්සාව පිළිබඳ මනා අවබෝධයක් ඇත්තෙකි. එවක දින ගණනක් නිවෙසින් ඈත්වී කරත්තකරුවන් ගෙනගිය ජීවිත සටන පිළිබඳව මා සමඟ ඔහු රසමුසු කතාවකට මුල පිරුවේය.
කරත්තයක බත පිසීමට අවැසි කළමනා සුරුවමට අසුරා ඇති අන්දම
“සාමාන්‍යයෙන් කරත්තයකට බඳින්න ‘වස්සෙක්’ අවුරුදු දෙකහමාරක් විතරවත් වෙන්ඩ ඕනි. කරත්ත රෝදය හදන්නේ දඹ ලීයෙන්. හල්මිල්ල තමයි කරත්තයේ සැකිල්ලට ගන්නේ. විය ගහට ගන්නේ කොස්. මොකද කොස් ලීය රත්වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා වස්සාගේ බෙල්ලට හොඳයි. තුවාල වෙනව අඩුයි. බර කරත්තේ, අත් කරත්තේ, බරබාගේ, තිරික්කලේ, බක්කි කරත්තේ, භූමිතෙල් කරත්තේ, බණ කරත්තේ වගේ කරත්ත ඒ කාලේ තිබ්බා. බර අදින අය පාවිච්චි කෙරුවේ බර කරත්තේ. මේ කරත්තෙට ගොන් නාම්බෝ දෙන්නෙක් ඕන. තිරික්කලය වගේ කරත්තයක් ගත්තොත් ඒකට බඳින්නේ එක ගොන් වස්සයි.”
මෙපරිද්දෙන් එවක හොඳින් හීලෑවූ ගොනු බැඳි කරත්තය මත ගොඩවී පිටිසර ගම්මැදි වෙත පොල් අතු හෝ මැටි වළං වෙළෙඳාමේ පැමිණි උදවිය එවක ගැමියන්ට සුපුරුදු දසුනකි. එහෙත් වර්තමානය වන විට ඒ දසුන හුදු මතක මාත්‍රාවක් පමණක් වී ක්‍රමයෙන් වියැකී යමින් තිබේ. එනමුත් එතුළ ඇත්තේ තවමත් නොසිඳුණු රසයකි. ගම මැදට වන්නට පිහිටි තුන්මං හන්දියේ ඉඩකඩ ඇති තැනක කරත්ත පෙළ නවතා රාත්‍රියම ගත කළ කරත්තකරුවන් එහිම හිඳ රෑ බත පිළියෙල කළ අයුරු වියපත් ගැමියන්ගේ මතකයේ තවමත් සැඟව ඇතිවාට සැක නැත. රෑ බත සමඟ ඉදෙන වෑංජන සහ කරවල සුවඳ ඒ මඟ යන්නවුන්ගේ නාස්පුඬු විනිවිද යන්නේ අනාරාධිතවය. හට්ටි, මුට්ටි, හැඳි, පිඟන්, ලුනු, මිරිස්, හාල්, පොල් ආදි අඩුමකුඩුම ඇති තරමට කරත්තයේ ඇත. යළි නිවෙස් බලා යන තෙක් ඒ අඩුවැඩිය ඔවුනට සෑහේ.
“ගෙදර ගිහින් ඇළ ගාවින්
හොඳ තණකොළ ටිකක් උඹට
තලු ගහ ගහ බඩ පිරෙන්න
ගෙනත් දාන්නම් කන්නට
හැන්දෑවට උඹ ඉඳගෙන
තලු ගහනවා මට ඇහෙනවා
උඹට කළුවේ හුඟක් හොර ද
හැන්දෑවට නින්ද යනවා”
ගුණදාස අමරසේකර කවියාගේ කව් පෙළක මතුව එන මේ අපූර්ත්වය සිහින් සුළඟක් සේ සිත විනිවිද යයි. වචන කළ නොහැකි හැඟීම් රොත්තකින් සිත පිරී යයි. දහවල මැදියමට පැමිණෙත්ම මහමඟ පසෙක ඉඩ ඇති තැනක් බලා දවල් බත පිළියෙල කිරීමට කරත්තකරුවෝ අඩුමකුඩුම සොයති. එළවළුවක් දෙකක් සමඟ පිසින කරවල හොද්ද දවල් බත තවත් රසවත් කරයි. කරත්ත බතේ රස දන්නා ගැමියන් තවමත් පිටිසර ගම්මැදිවල සොයාගත හැකිය. එවකට මසකට හමාරකට සැරයක් ගමට එන කරත්තකරුවන් සමඟ හිතවත්කම් හදාගන්නා ගැමියන් විටෙක කරත්ත බතේ රස බැලුවේය. නිවෙසේ ඉදෙන මාළු පිනි ටිකක් කරත්තයෙන් ගමට එන නන්නාඳුනන නෑසියන්ට ගෙනවිත් දුන්නේය.
එවක කරත්තයෙන් දිගේලි කළ ගවයින් පුන්නක්කු මෙන්ම පිදුරු හෝ තණකොළ ආදිය තලු මරන්නේ ලද විරාමය නොඅඩුව විඳිමිනි. කරත්ත පවුලක ජීවන බරට ගිනි දන අව්ව නොතකා උරදෙන මේ අහිංසකයන් කෙරෙහි ගැමියන් තුළ වූයේ මහත් වූ අනුකම්පාසහගත හැඟීමකි.
ඔවුහු සතුනට අම්මා, අප්පා ලෙස ඇමතීය. සැතපුම් සිය ගණනක් ගවයින් සමඟ මහමඟ ගෙවන ගැමියෝ විටෙක කවි ගායනා කළෝය. එතුළින් වහනය වූයේ ඔවුනගේ දුක, වේදනාව, ජීවන සම්ප්‍රදාය සහ වටිනාකම්ය. බොහෝ විට කරත්තකරුවන්ගේ රැය ගෙවී යන්නේ නිදි වර්ජිතවය. දවසේ කළ කී දෑ සේම අතීත රස මතකයන් අතර හෝරා ගණනාවක් රෑ මැදියම වන තෙක් ඔවුන් කාලය ගෙවා දමන්නේ අකම්පිතවය. ගම්මැදි හන්දියක රැය ගෙවන ඔවුනොවුන් මොනවදෝ මුමුණන, විටෙක කොක් හඬලා සිනාසෙන හඬ රැය මැදියම අවදි වන ගැමියන්ට එවක නුහුරු නොවුවකි.
ඩබ්ලිව්. නිමල්සිරි
විටෙක තුන්මං හන්දිය වෙත යන ගැමියන් අඳුරේ දැල්වෙන ලන්තෑරුම් එළිය යට දිගහැරෙන කතාබහට කරත්තකරුවන් සමඟ එක්වන්නේ අලුත් හිතවත්කමකට මඟ පාදා ගනිමිනි. හිමිදිරි පාන්දර හිරු එන්නට පෙර අවදිව උණු උණුවේ දුම් දමන තේ කහට කෝප්පයකින් සප්පායම් වී යළි දවසේ මෙහෙවර අරඹන කරත්තකරුවන්ගේ දසුන ගම්මැද්දේ කාටත් එවක හුරුපුරුදුය. පොල් අතු හෝ වළං සමඟ මනුස්සකම ද මේ මිනිසුන් ගමට ගෙන එන්නේය යන විශ්වාසය එවක ගැමියන්ගේ සිත් තුළ දලුලා තිබිණි. කරත්තකරුවාගේ ජීවන පෙවෙත පිළිබඳව චන්ද්‍රකුමාර ජයසුන්දර මෙවැනි රසවත් මතකයන් පෙළක්ද අප හා දිග හැරීයේය.
“රෑ වෙනකොට හරකුන්ට ඇස් පේනව අඩුයි. එතකොට කොහොමත් කොහේහරි තැනක නවතින්ඩ වෙනවා. හරකුන්ට වතුර, පුන්නක්කු ටිකක් දීලා දිගේලි කරන්ඩ පුළුවන් තැනක් බලලා තමයි නවතින්නේ. සත්තුන්ටත් විවේකයක් ඕනනේ. කරත්ත රස්සාව කරන අය සමහර කාලවලට ගෙදරින් ගියහම දවස් දහය දොළහ ගෙදර නෑ. ඉන්න තැනක් ගැන ගෙදරට පණිවිඩයක් දීගන්ඩ විදිහක් නෑ. හරි දුකෙන් තමයි සමහර වෙලාවට ඒ දවස් ගෙවන්නේ. ඒත් ඒ ජීවිතේට ඒ අය හුරුවෙලා හිටියේ. සමහර දවස්වලට රෑට නින්දක් නෑ. ඔය ගම් මණ්ඩියක එහෙම නවත්තපුවහම රෑ දොගොඩහරිය වෙනකන් මොනවහරි කතා කර කර ඉන්නවා. සමහර වෙලාවට ගමේ දෙතුන්දෙනෙකුත් එනවා කතාවට. ගිනිමැළ ගහගෙන මඤ්ඤොක්කා අල එහෙම පුච්චනවා. කරත්තෙන් වළං රස්සාව කරපු අය ගමට වළං දීලා කව්පි, මුං, කුරහං වගේ දේවල් අරගෙන යනවා.”
එදා කරත්ත පාරවල්, ගුරු පාරවල් වර්තමානයේ අතෝරක් යාන, වාහන යන එන විසල් මහාමාර්ග වී ඇත. මේ පාරවල් මත හුදෙකලාව ගොන් බැඳි කරත්ත දැක්වූ කාලය දැන් සිහිනයක් මෙන් වී තිබේ. සියලු වෙනස්වීම් මැද නිමල්සිරි වැනි මිනිසුන් ගොනුන් බැඳි කරත්තයේ නැඟී දවසේ වියදම සරි කරයි. උපයන දෙයින් සෑහී ඔහු සැනසීමෙන් සිය දරු පවුල ගෙනයයි.
ඩබ්ලිව්. ප්‍රදීප්
තඹුත්තේගම විශේෂ
