අතීතයේ සිටම අප මුතුන් මිත්තෝ උණට, සෙම්ප්‍රතිශ්‍යාවට, ඇඟපත අමාරුවට පස් පංගුව නැතහොත් කසාය පත අට එකට සිදුවා පානය කිරිමට හුරු පුරුදුව සිටියහ. එසේම දේශිය ආයුර්වේද වෛද්‍ය ක්‍රමයේදි දියවැඩියාවට, පිළිකාවට මෙන්ම නොයෙක් ලෙඩ රෝග සඳහා කසාය පානය කිරිම සිරිතකි. මිනිසුන් මෙන් තම රෝග තත්වයන් සමනය කර ගැනිම සඳහා කසාය බොන මී මැස්සන් ගැන ඔබ මිට පෙර අසා නැතුවාට සැක නැත. කසාය බොන මේ අපූරු මි මැස්සන් ගැන වර්තා වන්නේ නුවරඑළිය වලපනේ ආදර්ශ මී මැසි ගම්මානයකිනි. මධ්‍යම පළාත් කෘෂිකර්ම දෙපාර්තමෙන්තුවේ තාක්ෂණික උපදෙස් මත මිට වසර තුනක පමණ සිට ක්‍රියාත්මක මෙම ගම්මානයේ මී මැසි ජනපද දෙසීයක් පමණ ඇත.
පසුගියදා මෙම වී පැණි ගම්මානයේ මී පැණි නිෂ්පාදකයින්ට නොසිතු ගැටලුවකට මුහුණ පෑමට සිදු වන්නේය. ඒ මී මැස්සෝ තම මී මැසි ජනපද වාසස්ථාන හැර යැමට පටන් ගැනිම සහා පෙට්ටි තුළ සිටින මී මැස්සන් තම කිටයන් සහා පිළවුන් පෙට්ටියෙන් ඉවතට ඇද දැමීමට පටන් ගැනිමත්ය. මෙම සිදුවිමත් සමඟම මී මැස්සන් මී පැණි නිෂ්පාදනය නොකරන තත්වයකට පත්ව ඇති අතර සමහර මී මැසි ජනපද තම රැජින අතහැර යැමටද පටන් ගෙන ඇත.
මෙම අනපේක්ෂිත තත්වය පිළිබඳව ප්‍රදේශය භාර කෘෂිකර්ම උපදේශක අමිත් කැකුලන්දර මහතාට දැනුම් දිමට ප්‍රදේශයේ මී මැසි පාලනයේ නියුතු තරුණයෙකු වන ලහිරු මධුෂාන් පියවර ගන්නේ, සිදුවන්නෙ කුමක්දැයි දැන ගැනිමේ අදහසිනි.
“මට අපේ ඒ.අයි මහත්තයා කිව්වා මේක වෛරස් එකක් නිසා වෙන්නේ. මම මේ ගැන දෙපාර්තමේන්තුවට දන්වලා තාක්ෂණික උපදෙස් ගන්නත්, මී මැසි ජනපද බලන්නත් අදාල නිලධාරින්ව ඉක්මනින්ම ගෙන්වා ගන්නම් කියලා. ඒ වෙනකොට මී මැස්සෝ පෙට්ටි වලින් පිලව් ඔක්කකොම එලියට ගෙනත් දානවා. අනික මේ අය පරාග ගෙන්න යන්නෙත් නැහැ. පැණි හදන්නෙත් නැහැ. සමහර ජනපද රැජින අතහැරලා යන්නත් පටන් ගත්තා“. ඒ මී මැසි පාලනය පිළිබඳ බිදුණුවැව මී මැසි පරික්ෂණ මධ්‍යස්ථානයේ මනා පුහුණුවක් ලැබු ළහිරු පවසයි.
“පස්සේ මම මෙහෙම දෙයක් කල්පනා කළා. මේක වයිරස් එකකින් හැදෙන නිසා අපි මී මැස්සන්ගේ ප්‍රතිශක්තිකරණය වැඩි කරන්න කටයුතු කළා. ඒ වන විට මම අහලා තිබුණා ප්‍රතිජිවක ඖෂධත් දෙනවා කියලා. ඒ ඖෂධ ගැන දන්නේ නැති නිසා මම කළේ කඩේ තියෙන කසාය පැකට් එකක් ගෙනත් එක පත අට එකට හින්දලා සිනි කොටස් තුනකට කසාය කොටස් එකක් කවලම් කරලා මී මැස්සන්ට බොන්න දුන්නා. එකෙන් පස්සේ නම් මේ ලෙඩේ සියයට හැත්තැපහක් විතර හොඳයි කියලා පෙනුණා. “ළහිරුගේ කසාය සත්කාරයත් සමඟම අදාල බලධාරින් මෙම රෝගි තත්වය පිළිබදව සොයා බැලිම සඳහා එම ගම්මානයේ ක්ෂේත්ර චාරිකාවක්ද සංවිධානය කොට තිබුණි.
“මේක සැකැබෲඩ් (sacbrood) කියන වයිරස් එක නිසා සිදුවෙන දෙයක්. පිටරටවල නම් මේ වයිරස් එක ආපුවාම කරන්නෙ කෘමි නාශකයක් ගහලා මී මැස්සෝ ටික මරලා ඒ අයත් එක්කම ඒ පෙට්ටිය පුච්චලා දාන එක අපේ වගේ රටක එක කරන්න බැහැනේ. ඒ නිසා අපිට ප්‍රතිජිවක ඖෂධ දෙන්න පුළුවන්. මේ මී මැසි ජනපද පරික්ෂා කරන කොට නම් පෙන්නෙ මේ අය දිලා තියෙන කසාය එකෙන් හොඳ ගුණයක් තියෙනවා කියලා.“ මෙම ක්ෂේත්ර චාරිකාවේදි මී මැසි ජනපද පරික්ෂා කළ බිදුණු වැව මී මැසි පර්යේෂණ එකකයේ කෘෂිකර්ම උපදේශක ජයන්ත කත්‍රිආරච්චි මහතා ක්ෂේත්ර චාරිකාවට එක්ව සිටි නිලධාරින්ට පැවසිය.
“මේ වෙනකොට වලපනේ, රාගල, නිල්දණ්ඩාහින්න යන කෘෂිකර්ම උපදේශක කොට්ඨාසවලින් මේ වයිරස් එක වාර්තාවෙලා තියෙනවා. එකට ප්‍රතිජිවක ඖෂධ දුන්නම වෙන්නෙ වයිරස්වලින් එන අතුරු අාබාධ නැති වෙන එක. අපි මේ ගැන පරික්ෂණ කරනවා. ඒ වගේම මේ අය දිලා තියෙන කසාය නිසා මි මැස්සන්ගේ ප්‍රතිශක්තිකරණය වැඩිවෙලා තියෙනවා කියලා පේනවා. අපි මී මැස්සන්ට කසාය දෙන එක ගැන මේ දවස්වල විද්‍යාත්මකව පරික්ෂා කරනවා. කසාය බොන මී මැස්සන් ගැන සොයා බලන්නට පැමිණ සිටි විෂයභාර නිලධාරි බුද්ධික අතපත්තු මහතා පවසයි.
“මේ කසාය එකට සිනි දැම්මට හරි තිත්තයි කටේ තියන්න බැහැ ඒ වුනාට මී මැස්සෝ පැණිවලට වඩා ඉක්මනට කසාය නම් බොනවා.“ මී මැසි ජනපදයේ ඇතුළත තබා ඇති පිරිසියකට කසාය දමමින් ළහිරු පවසයි. මෙහි විද්‍යාත්මක පදනම කුමක්වුවත් ඔහු පවසන අයුරින්ම මී මැස්සෝ ඉතා යුහුසුලුව කසාය බොන අයුරු නම් මෙම මී මැසි ගම්මනයේදි සියැසින්ම දැක ගත හැකිය.
