ඉවසිලිවන්ත බොහෝ අයට සිතාගත නොහෙන නිධාන හමු වන බැව් සමහර විට ඔබද අත්දැකීමෙන්ම දන්නවා විය යුතු ය; නැති නම් අනෙකකුගේ අත්දැකීමකින් දැනගන්නටද ඇත. මේ කතාව ඔබට ලියන්නට සිතුණේ අවුරුදු 15ක් තිස්සේ වසා තැබුණු පොත් කඩයක් හදිසියේ විවෘත කරනු ලදුව මා හට ලැබුණු නිධාන කිහිපයක් නිසා ය. ඒ පොත් අතර තිබුණු සැබවින්ම නිධානයක් වන් පැරණි මුද්‍රණයක් නිසා ලේඛනයේ රන් සුනු සොයා යන අපට වටිනා යමක් හමු විණි. පොත ‘යුද්ධය හා සාමය’ ය.
‘අයියෝ... කී වරක් නම් එය කියවා තිබෙනවාදැ!’යි කියා ඔබ මුහුණ ඇඹුල් කරගනු නිසැක ය. ඇත්ත. ‘යුද්ධය හා සාමය’ කෘතිය ඔබ කිහිපවරක් කියවා තිබීම සාධාරණ ය.
එහෙත් පොත්වලට ලොබ බඳින්නන් අතර ප්‍රථම මුද්‍රණ එකතු කරගැනීමේ පිපාසයෙන් පෙළෙන්නන් සිටින බව ඔබ දනියි. මට අර පැරණි පොත් කඩයෙන් හමු වූයේ ‘යුද්ධය හා සාමය’ ප්‍රථම මුද්‍රණයකි. ඉදින් එය නැවත කියවන්නෙමි.
‘යුද්ධය හා සාමය’ කියන්නේම නිධානයකි. ඉවසිලිවන්තව කියවන ඕනෑම කෙනකුට ඒ නිධානය අයිති කරගැනීමට කාගෙන් වත් බාධාවක් නැත. යුද්ධයේ මහත්වයත් කාලයේ අල්පත්වයත් එක්තැන් කර, ඒ කාලයේ හා වස්තුබීජයේ පරිමාණයෙන් බැලුව හොත් මේ නම් මහා නවකතාවක්ම ය; එවැන්නක් ලිවිය හැක්කේද තොල්ස්තෝයිටම පමණි.
මේ සුවිසල් නවකතාවේ වර්ණිත කාලය අවුරුදු පහකි. ඒ අවුරුදු පහ‍ට මුලින් සහ අගින් තව අවුරුදු කීපයක් දක්වා ඇදී ගියද, මුඛ්‍ය සිදුවීම් සියල්ල සිදු වන්නේ අර අවුරුදු පහ ඇතුළත ය. ලේඛනයේ රන් සුනු සොයා යන අපට මේ සංක්ෂිප්ත භාවය, ගොනු කිරීම, බහුඅරුත් ගැන්වීම, අදාළ විෂයය ගැන වන නිපුණත්වය ඈ එකී-මෙකී සියලු දෑ බෙහෙවින් වටින්නේ ය. යුද්ධය ඇතුළේ ආදරය වැනි අතිශය මානුෂික හැඟීමක් විවරණය කරන්නේ කෙසේද යන්නත්, සූක්ෂ්ම දෑ වඩාත් සූක්ෂ්ම කරන්නේ කෙසේද යන්නත් පිළිබඳ මේ මහරු නවකතාව අපට කිය‍ාදෙන පාඩම සුළු-පටු නැත.
තොල්ස්තෝයි දීර්ඝ කාලයක් තිස්සේ සොයාගන්නා ලද කරුණු මේ නවකතාවට පාදක වන්නේ ය. ඔහු සියුම්ව අධ්‍යයනය කරන්නේ නැපෝලියන් බොනපාට්ගේ රුසියානු ආක්‍රමණ පිළිබඳ කතාව ය. එය ලෝක පාඨක ප්‍රජාවට ම ප්‍රදානය කරනු වස් ඔහු රුසියාවේ රාජකීය හා රදල පැලැන්තියේ පවුල් හතරක තොරතුරු විවරණය කරයි. ඇන්ඩ්‍රි බොල්කොන්ස්කි සහ පියරේ බෙසුකොව් අයත් වන්නේ එකී පවුල් දෙකටය. මේ දෙදෙනාම තොල්ස්තෝයිගේ ජීවිතයේ ද්විත්ව ස්වභාවය වැනි ය. ඇන්ඩ්‍රි ජීවත් වීමේ ආශාව අනුකම්පා විරහිත බව නිරූපණය කරන්නේ ය; සියල්ල දෙස උත්ප්‍රාසාකාරයෙන් බලන්නේ ය. කොටින්ම ඔහු යුද්ධය ගැන සිතන්නේ තමන්ගේ ක්‍රියාශීලිත්වය පවත්වාගෙන යෑම පිළිබඳ ක්‍රියාවලියක් කියා ය. එහිම අනෙක් පස පියරේ ය. ඔහු තොල්ස්තෝයිගේ ඉතිරි අර්ධයයි. පියරේ සෙල්ලක්කාර ය. සල්ලාල ජීවිතය, වීරත්වය, බොරු මවා පෑම් එහි අන්තර්ගත ය. අප මේ චරිත දෙක තොල්ස්තෝයිගේ වැනි යැයි කීවාට ඔබ ද මම ද මීට වෙනස් නැත. අප සැමගේම චරිතවල මේ ද්විරූපතාව පවතී. ඊගෝ, සුපර් ඊගෝ පාලනය කරගන්නා තරමේ හැටියට මේ දෙකෙන් බලගතු පැත්ත ඉදිරියට එයි. සැමටම තමන්ගේ ජීවිතයේ එකිනෙකට වෙනස් ස්වරූප දෙකක් වන බැව් ඔබ ගැන සිතුවත් ඔබට වැටහෙනු නියත ය.
චරිත හසුරුවාලීම සම්බන්ධයෙන් ගත්තද ‘යුද්ධය හා සාමය’ තරම් අපට ආදර්ශ සපයන අනෙක් කෘතියක් නැත. ඔවුනතරින් සෝනියා, ඇනතෝල් කුරායන් ඩොලකෝව්, පෙත්යා රොස්තෝව්, ඩෙනිසෝව්, මහලු බොල්කොන්ස්කි වැනි චරිත විශේෂ වෙයි. මේ සියලු චරිත සංකීර්ණත්වයෙනුත් සංකීර්ණත්වයට පත් ඒවා ය. එහෙත් ඒවායේ සංකීර්ණත්වය එකින් එක ළිහන්නට තොල්ස්තෝයි දක්වන සාමර්ථ්‍යය අනෙක් කිසිම ලේඛකයකුගෙන් ප්‍රකට වෙතැයි සිතීම මුළාවකි. එය එතරම් ම සියුම් ය!
චිත්ත සන්තානය පත්ලේ සිට කිසියම් නවමු සිතිවිල්ලක්, චිත්තජ රූපයක් ප්‍රාදූර්භූත වන අවස්ථාවක ඇති වන ප්‍රහර්ෂය සෑම ලේඛකයකුම අත්විඳ නැත. ඒවා ඒ ආකාරයෙන්ම සටහන් නොකළ හොත් සදහට ම ඒවා නැති වී යනු ඇත. එහෙත් ඒ හා සේ ම පර්යේෂණ හා තොරතුරු එක්රැස් කර ඒවා තර්කානුකූලව මානුෂීය චින්තාහි දවටන ලේඛකයෝද වෙති.
මේ සියල්ලෙන් පෙනෙන්නේ නිර්මාණාවේශය එන්නේ කවර අවස්ථාවකදී ද, කෙලෙස ද කියා කිව නොහැකි බව ය. හරියට ප්‍රේමය වගේම ය!
කෙසේ වෙතත් සිතිවිලි හා චිත්තරූප ගතික බවින් යුතු ඒවා වෙයි. ඒවා සිහින සේ ම අමතක වී යනසුලු ය. සිහිනයක වුව ද අන්තර්ගතය කෙනකුගේ මතකයේ රැඳී තිබෙන‍්නේ අවදි වී මඳ වේලාවක් ඇතුළත පමණි. ඒ මොහොත පසු වී යළිත් ඒ සිහිනය සිහියට නඟාගන්නට කොතෙක් යත්න දැරූවත් නොහැකි ය. සමහර විට සිතාගත නොහැකි අවස්ථාවක අවස්ථාව මතකයට නොනැඟී පෙර ආත්මයක සිදු වූ දෙයක් සේ එක්වරම මතකයට නැඟී නැති වී යන අවස්ථාද නැත්තේ නොවේ. ඔබටද ඒ ගැන අත්දැකීම් ඇති. කෙසේ වුවත් අසාමාන්‍ය සතුට දනවන අත්දැකීමක් විඳි බව පමණක් මතකයේ වෙයි. ඒ නිසාම සිතිවිලි නැඟි වහා ඒවා සටහන් කිරීමේ පුරුද්දක් අප වෙත තිබිය යුතුය. එහෙත් මේ කිසිවක් ‘යුද්ධය හා සාමය’ ලියන්නට නම් ඉවහල් වූයේ නැත. එය ලෝක සාහිත්‍යයේ සුවිශේෂ අත්දැකීමකි; රන් සුනු සොයන අපට නම් එය රන් ආකරයකි!
