ගමක් පිහිටා ඇත්තේ රටක ය. රටක් යැයි කියන්නේ භූගෝලීය ප්‍රදේශයකට ය. ඊට නිශ්චිත දේශ සීමා ඇත. "රට" යනු සිංහල පදයකි. එය සිංහලයට ආවේ "රාෂ්ට්‍ර" යන සංස්කෘත පදයත් "රට්ඨ" යන පාලි පදයත් අනුසාරයෙනි.
අපේ රට මහ මුහුදින් වට වුණු දේශයක් ය. එබැවින් එය "දිවයිනක්" වේ. දිවයින හැඳින්වීමට "ද්වීප" යන සංස්කෘත පදයත් "දීප" යන පාලි පදයත් "දිව" "දූව" හෝ "දිවයින" යන සිංහල පදත් යෙදේ. මේ ද්වීපය අද හැඳින්වෙන්නේ "ලංකා ද්වීපය" "ලංකා දීපය" හා "ලක් දිව" යනුවෙනි.
මේ රටේ වංස කථාව කීමට "දීපවංස" නමින් ඓතිහාසික කාව්‍යයක් අදට අවුරුදු එක් දහස් පන් සීයකට පමණ උඩ දී පාලි භාෂාවෙන් ලියවිණ. ඊට පසුව "මහාවංස" නම් වංස කථාවක් ද බිහි විණ. මේ වංස කථාවල මේ රට හැඳින්වීමට "ලඞ්කා" යන නම යෙදිණ. මහාවංසයෙහි "විජයාගමන" නම් වූ සවන පරිච්ඡේදය අවසන් වන්නේ මෙසේ ය :
"ස්ථිර බුද්ධිමත් විජය නම් කුමාර තෙමේ තථාගතයන් යමක ශාලාන්තරයෙහි සාලවෘක්ෂ දෙදෙනා අතුරෙහි පිරිනිවීම පිණිස වැද හොත් දිනයෙහි ලඞ්කාවෙහි හෙවත් තාම්‍රපණ්ණි ද්වීපයෙහි බටුයේය"
අද අපේ රට නිල වශයෙන් හැඳින්වෙන්නේ "ශ්‍රී ලංකා" යනුවෙනි. "ලංකා" යන නාමය "ශ්‍රී ලංකා" බවට පත් වුණේ කවදාදැයි ඉඳුරා කිව නොහැකි ය. එහෙත් "ශ්‍රී ලංකා" යන නාමය නිල වශයෙන් එක් වුණේ 1978 දී අපේ රට ජනරජයක් බවට පත් වීමත් සමඟ ය.
"ශ්‍රී"යන පදය සංස්කෘත පදයකි. එය සිංහලයට එන්නේ "සිරි" යනුවෙනි. එය "වාසනාව" "සම්පත්තිය" "සෞභාග්‍යය" "ශෝභාව" "ප්‍රභාව" හෝ "කීර්තිය" යන අර්ථය දෙයි.
"ශ්‍රී" යන පදයෙන් ගෞරවයට පාත්‍ර වන පුද්ගලයෝ කීප දෙනෙක් ද හා වස්තූ කීපයක් ද ඇත. "ශ්‍රී විෂ්ණු" දෙවියන්ගේ භාර්යාව "ශ්‍රී කාන්තාව" හෝ "ශ්‍රී දේවිය" යි. ශ්‍රී විෂ්ණු දෙවියන්ගේ අටවෙනි අවතාරය "ශ්‍රී කෘෂ්ණ" ය. බුදුන් වහන්සේත් එවැනි ශ්‍රීමත් පුරුෂයෙකි. උන් වහන්සේගේ දේහය "ශ්‍රී දේහය" යි. උන් වහන්සේගේ "ශ්‍රී මුඛයෙන්" දෙසූ ධර්ම ස්කන්ධය "ශ්‍රී මුඛ පාලිය" යි. උන් වහන්සේගේ දන්ත ධාතුව "ශ්‍රී දංෂ්ට්‍රාව" වන අතර පාදය "ශ්‍රී පාදය" වේ. උන් වහන්සේ බුද්ධත්වයට පත් වන විට උන් වහන්සේට සෙවණ ලබා දුන් වෘක්ෂය "ශ්‍රී මහා බෝධිය" විය.
මෙවැනි පද සිංහල කවියන් යොදන්නේ "සිරි කත" "සිරි දළදා සමිඳු" "සිරි පා" "සිරි පතුල" "සිරි පද ලස" හා "සිරි මා බෝ රදුන්" යනුවෙනි. රජතුමා නිඳා ගත්තේ "සිරි යහන් ගබඩාවෙහි" ය.
"ශ්‍රී ලංකා" යන නාමය ඉංගිරිසියෙන් ලියන්නේ "Sri Lanka" යනුවෙන් "s" යන ඉංගිරිසි අකුර යොදා ය. එහෙත් එය සදොස් යැයි එක්තරා පාලකයෙක් සිතීය. "ශ"යන්න ලිවිය යුත්තේ ඉංගිරිසි "S" අකුරින් නොව "Sh" යන අකුරින් යැයි සිතූ ඔහු අපේ රටේ නම "Shri Lanka" යනුවෙන් වෙනස් කළ යුතු යැයි නිර්දේශ කළේය. එහෙත් එ් පාලන සමය අවසාන වනවාත් සමඟ ම අපේ රට යළිත් "Sri Lanka" බවට පත් විණ!
මෙවැනි තීරණයක් ගැනුණේ ඇයි දැයි විමසමු. "ශ්‍රී" යන පදයෙහි ඇත්තේ තාලුජ ශ-ශබ්දයකි. තාලුජ ශ-යන්න ඉංගිරිසියෙන් ලිවිය යුත්තේ ඉංගිරිසි "sh" අකුරුවලිනැයි කීවේ ඉංගිරිසියෙහි එන ඇතැම් පදවල උච්චාරණය සැලකිල්ලට ගැනීමෙනි:
sharp (ශාප්) තියුණු
ship (ශිප්) නැව
she (ශී) ඈ
shoe (ශූ) සපත්තු
එහෙත් තාලුජ ශ-යන්න "s" යන ඉංගිරිසි අකුරින් ද ලිවිය හැකි බව කියා දී ඒ පාලකයා දැනුවත් කළ යුතුව තිබිණ. පහත දැක්වෙන පද උච්චාරණය කෙරෙන ආකාරයෙනි:
sugar (ශුග) සීනි
sure (ශුව) නිසැක
surety (ශුවටි) ඇපකරුවා
"ශ්‍රී ලංකා" යන සංස්කෘත පද සිංහලයට හැරෙන්නේ "සිරි ලක්" යනුවෙනි. "සසිරි බර මෙ සිරි ලක" ගැන බොහෝ තැන්වල දී අසන්නට ලැබේ. එහෙත් එදා පොළෙහි කවි කොළ විකුණූ වෙළෙන්දා ඒ කවි කොළය කියවීමට මුල පිරුවේ "සිරි ලංකාවේ" යැයි කියා ය. "සකල සිරින් පිරි සිරි ලංකාවේ" කිසියම් ගමක වූ අපූරු සිද්ධියක් ඔහු කවියට නඟා කියන විට ගැමියන් ඔහුට කන් දුන්නේ ඉමහත් කුහුලිනි.
සංස්කෘතයෙන් ලියූ "රාමායණයෙහි" රාවණා සිටි අපේ රට හඳුන්වා ඇත්තේ "ලංකාපුර" යන නමිනි. රුහුණු රටේ සිංහ රාජ වනයට දකුණින් වූ එක් ගමක් "ලංකාගම" නම් විය. සිංහලයන්ගෙන් ම සැදුණු මේ ගමෙහි වෙසෙන එක් පිරිසක් "ලංකාගමගේ" යන වාසගම ඇත්තෝ වෙති. "ලංකාමුල්ල" හා "සඳලංකාව" ද අපේ රටේ නම යොදා ගත් ගම් දෙකක නම් ය.
